JELEŃ SZLACHETNY

Uchwała nr 71/2009
Naczelnej Rady Łowieckiej
z dnia 8 września 2009

w sprawie przyjęcia Okresowych zasad selekcji i gospodarowania populacjami jelenia szlachetnego
w celu zwiększenia udziału III klasy wieku byków.

Naczelna Rada Łowiecka działając na podstawie par. 108 pkt. 12 Statutu PZŁ, po uwzględnieniu stanowiska Komisji Hodowlanej NRŁ dotyczącego konieczności zwiększenia udziału III klasy wieku
jeleni byków w populacjach nieustabilizowanych,
postanawia:

Uchwała Naczelnej Rady Łowieckiej nr 1/2005 z dnia 22 lutego 2005 r. wraz z poprawkami z dnia 16 kwietnia 2009 r. (Uchwała nr 63/2009 NRŁ) dotycząca "Zasad selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych w Polsce oraz zasad postępowania przy ocenie prawidłowości odstrzału" dotyczy gospodarowania zwierzyną o właściwych dla danego gatunku strukturach populacyjnych charakterystycznych dla zwierzostanów ustabilizowanych. Natomiast gospodarowanie populacjami nieustabilizowanymi, szczególnie o niewłaściwej strukturze wieku, wymaga innego sposobu postępowania w okresie dochodzenia do ustabilizowania populacji.
Spośród wszystkich siedmiu gatunków zwierzyny grubej, których sposoby gospodarowania regulują "Zasady selekcji ... ", najbardziej niekorzystna sytuacja przedstawia się w populacjach jelenia szlachetnego. Od dłuższego czasu praktycznie cała krajowa populacja tego gatunku cechuje się zachwianą strukturą wieku, polegającą na całkowitym braku lub minimalnym udziale byków w III klasie wieku. W tej sytuacji konieczne są radykalne działania naprawcze. Pozwoli to na skrócenie okresu dochodzenia do ustabilizowania populacji jako podstawowego celu gospodarki łowieckiej. Powodzenie tych działań wymaga ścisłych uzgodnień i współpracy z Administracją Lasów Państwowych.

Podstawą strategii ratunkowej są:
2.1 zmniejszenie w okresie 3 lat zrealizowanego odstrzału jeleni byków, o co najmniej 30% (liczonego jako średnioroczne pozyskanie jeleni byków z ostatnich 3 sezonów łowieckich),
2.2 całkowita ochrona byków koronnych w I i obustronnie koronnych w II klasie wieku,
2.3 całkowite zniesienie kryteriów selekcji jeleni byków w III klasie wieku,
2.4 dokonywanie oceny jakości wieńca w oparciu o jedną cechę jaką jest forma poroża i rezygnacja z kryterium masy wieńców obustronnie koronnych,
2.5 obowiązek odstrzału byków w klasach wg zatwierdzonego RPŁ - zakaz przerzucania odstrzału byków z wyższej klasy do niższej.

Pożądana struktura płci w populacjach o wysokim przyroście zrealizowanym powinna kształtować się w przedziale od 1:1,0 do 1:1,5 na korzyść łań. W rejonach o niskim przyroście zrealizowanym kształtującym się poniżej 20% stanu wiosennego populacji (straty wywołane przez duże drapieżniki, klęski żywiołowe, kłusownictwo itp.), a więc np. w niektórych rejonach południowo-wschodnich a także w rejonach wymagających zwiększenie liczebności, okresowo dopuszcza się większą przewagę łań - maksymalnie 1:2. Wyższy w tym okresie stan łań ma na celu zwiększenie przyrostu w celu zrekompensowania strat lub spowodowanie wzrostu liczebności.

W zależności od struktury płci, presji drapieżników, kłusownictwa i innych czynników wpływających na ubytki, przyrost zrealizowany może kształtować sie w przedziale od 10- 30% stanu wiosennego populacji. W uzasadnionych przypadkach np. straty wywołane przez duże drapieżniki, klęski żywiołowe, przyrost zrealizowany może wynosić mniej niż 10%.

W populacjach ustabilizowanych należy prowadzić gospodarowanie populacjami jelenia szlachetnego według poniższych zasad i z uwzględnieniem podanych wskaźników.

Struktura płci populacji winna wynosić: od 1:1 do 1:1,5 na korzyść łań.

Przyrost zrealizowany
W zależności od struktury płci, presji drapieżników, kłusownictwa i innych czynników wpływających na ubytki, przyrost zrealizowany może kształtować się w przedziale od 10 30% stanu wiosennego populacji. W uzasadnionych przypadkach np. straty wywołane przez wilki, klęski żywiołowe, przyrost zrealizowany może wynosić mniej niż 10%.

Zagęszczenie
Za optymalne zagęszczenie, pozwalające na prowadzenie właściwej gospodarki jeleniem, uważa się zagęszczenie wynoszące 15 - 35 osobników na 1000 ha powierzchni leśnej obwodu. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się zagęszczenie do 50 osobników na 1000 ha powierzchni leśnej obwodu.

Struktura pozyskania
Plan odstrzału musi wynikać z rzeczywistego stanu populacji i nie może być prostym przełożeniem wskaźników modelowych. W populacjach o zachwianej strukturze wiekowej, w grupie jeleni - byków i przewadze osobników w I klasie, a taką sytuację obserwujemy w większości łowisk w Polsce, należy podjąć zdecydowane kroki prowadzące do zmiany tej sytuacji.

Winno to nastąpić poprzez ochronę byków prawidłowo rozwijających się w II klasie wieku oraz ograniczenie nadmiernego odstrzału w klasie I. Odstrzał w I klasie wieku nie może w żadnym przypadku przekraczać 50% stanu jeleni - byków przeznaczonych do odstrzału w danym sezonie, a tym samym niedopuszczalnym jest, aby jelenie - byki były zamiennie realizowane w innych niż zaplanowane klasach wiekowych. Jednocześnie należy stwierdzić, że niezrealizowanie planu odstrzału w danym sezonie jeleni - byków nie powinno skutkować w najbliższych 3 - 5 latach sankcjami, o których mowa wart. 30 ust. 1 ustawy Prawo łowieckie.

W zależności od aktualnego w danej populacji stanu struktury wiekowej w grupie jeleni - byków, należy w najbliższych 3 - 5 latach obniżyć odstrzał byków nawet o 30% aktualnie realizowanego pozyskania, zarazem realizując odstrzał w grupie łań na dotychczasowym poziomie. Przy odstrzale łań szczególną uwagę należy zwracać na rozpoznanie łani - licówki - i w żadnym wypadku nie dokonywać jej odstrzału.

a) w grupach płciowo - wiekowych:
    - byki 30-40%
    - łanie 40-50%%
    - cielęta do 30%
b) w klasacg wieku byków:
    - I klasa wieku (1 - 4 poroże, 2 - 5 rok życia) 30-50%
    - II klasa wieku (5 - 9 poroże, 6 - 10 rok życia) 30-50%
    - III klasa wieku (10 poroże i powyżej, 11 rok życia i starsze) do 20%

Kryteria oceny prawidłowości odstrzału byków jelenia szlachetnego
Ustalenia dodatkowe

1. Za byka łownego uznaje się byka w III klasie wieku (w 11 roku życia i starszego) o prawidłowo ukształtowanym porożu (obustronnie koronnego), o masie wieńca powyżej 5,0 kg (dot. okręgu toruńskiego).
2. Za odnogę uznaje się każdy odrostek o długości powyżej 3 cm w I klasie wieku oraz powyżej 5 cm w II i III klasie wieku.
3. Pozyskanie myłkusa i szydlarza uznawane jest zawsze za odstrzał prawidłowy bez względu na przyznaną do odstrzału klasę wieku i nie przyznaje się za nie punktów niebieskich.
4. Podawana masa poroża jest masą brutto ( wieniec z czaszką, bez żuchwy).

Selekcja łań i cieląt
Pozyskanie łań i cieląt należy prowadzić poprzez odstrzał sztuk o masie tuszy mniejszej niż przeciętna w rejonie hodowlanym, łań starych i późno urodzonych cieląt. Jako zasadę należy przyjąć, że strzelając cielę z chmary, należy w pierwszej kolejności wybrać sztukę naj słabszą. Jeżeli istnieje konieczność odstrzału łani i jej cielaka, to jako bezwzględną zasadę należy przyjąć, że w pierwszej kolejności strzelamy cielę a ewentualnie potem łanię nigdy odwrotnie.